Leseprobe

262 Dz i e d z i c t wo B ö hme g o zrealizować marzenie wielu böhmistów o kompletnym wydaniu pism teozofa w oryginalnym języku. Łatwa dostępność tych tomów w znacz­ nym stopniu osłabiła ciągłe wysiłki cenzorów w krajach niemieckoję­ zycznych, by przeszkodzić ludziom w czytaniu Böhmego. Trzeba jed­ nak przyznać, że Gichtel i jego grupa rozumieli pisma Böhmego w sposób idiosynkratyczny, niekiedy sprzeczny z samym teozofem. z tego powodu konieczne jest rozróżnienie między myślą Böhmego a jego interpretatorami. Gichtel i jego wspólnota byli przywiązani do celibatu, ponieważ chcieli czekać na „małżeństwo” z Boską Sofią. Böhme pisał o takiej duchowej odnowie, ale nie widział konfliktu z ziemskimmałżeństwem i dziećmi (miał 4 synów). Böhme wielokrot­ nie podkreślał, że jednostki muszą same pracować nad swoim odro­ dzeniem, ale Gichtel i jego ludzie widzieli siebie jako elitarnych „kapła­ nów”, którzy poprzez modlitwę wstawienniczą mogą osiągnąć zbawie­ nie dla innych, nawet dla zmarłych w piekle. Gichtel opublikował tylko jedną książkę pod własnym nazwiskiem, pracę, w której zastosował „Trzy zasady” Böhmego do antropologii człowieka. Gichtel wyróżniał trzy etapy procesu odrodzenia: 1) człowiek upadły, rządzony całkowi­ cie przez siły fizyczne; 2) człowiek odrodzony, w którym siły światła i ciemności walczą o dominację; 3) człowiek „teozoficzny”, który zjed­ noczył się z Sophią, jest całkowicie oświecony i zdolny do powstrzyma­ nia sił zła. Współpracownik Gichtela, Johann Georg Graber, zilustro­ wał etapy odrodzenia w prezentowanej tu książce. Obrazy te stały się bardzo popularne i wywołały wiele dyskusji w kręgach reformator­ skich. O ile dla Böhmego takie zmiany były wyłącznie zmianami wewnętrznymi, duchowymi, o tyle wielu zwolenników Gichtla uwa­ żało, że zmiany te mogą być fizyczne i rozpoczynać się już za życia doczesnego. In the late 17 th century, Amsterdam became a haven for a wide range of religious refugees who fled persecution from countries less tolerant than the Netherlands. Jews, Huguenots, Anabaptists and others came, but the largest group were German exiles, especially readers of spirit­ ualist literature. In 1667 the church critic and Böhme enthusiast Johann Georg Gichtel fled to Zwolle in the Netherlands, where he was shel­ tered by another Böhme adherent, Friedrich Breckling. In 1668, Gichtel moved to Amsterdam. Soon, he and his closest associates had formed a semi-monastic household community. The men lived together and dedicated themselves to prayer and to the study and preservation of Böhme’s writings. Gichtel also oversaw a large-scale correspondence network with reformers all over Europe. Gichtel and his group were able to obtain Beyerland’s collection of Böhme manuscripts and in 1682 they finally realized the dream of many Böhmists for a complete edi­ tion of the theosopher’s writings in the original language. The easy availability of these volumes largely undermined the continuing efforts of censors in German-speaking countries to hinder people from read­ ing Böhme. Nonetheless, it must be said that Gichtel and his group understood Böhme’s writings in idiosyncratic ways, sometimes at odds with the theosopher himself. For this reason, it is necessary to differ­ entiate between the thought of Böhme and his interpreters. Gichtel and his community were committed to celibacy, since they wanted to wait for “marriage” with the Divine Sophia. Böhme had written about such a spiritual restoration but had seen no conflict with earthly marriage and children (he had 4 sons). Böhme had repeatedly stressed that indi­ viduals must work for their own rebirth, but Gichtel and his men saw themselves as elite “priests” who, through intercessory prayer, could achieve salvation for others, even including the dead in hell. Gichtel only published one book in his own name, a work that applied Böhme’s “Three Principles” to human anthropology. Gichtel conceived of three stages in the process of rebirth: 1) the fallen human being, ruled entirely by physical forces; 2) the reborn human, in which light and dark forces battle for dominance, 3) the “theosophical” human who has been reu­ nited with Sophia and is completely illuminated and able to suppress the forces of evil. Gichtel’s associate Johann Georg Graber illustrated the stages of rebirth for the book exhibited here. These images became very popular and stimulated much discussion in reforming circles. While such changes were, for Böhme, solely inner, spiritual changes, many of those under Gichtel’s sway thought that the changes might be physical and might begin during mortal life.