Leseprobe

263 B ö hme s In h e r i t an c e 57 Listy Braci Anielskich („Engelsbrüder“): s. 418–419, Oberlausitzische Bibliothek der Wissenschaften Görlitz, Ms OLB 5.00.10b Letters of the Angelic Brethren, pages 418–419 with a book mark found in the volume, 17th century, Oberlausitzische Bibliothek der Wissenschaften Görlitz, Ms OLB 5.00.10b Po śmierci Johanna Georga Gichtla w 1710 roku jego bliski współpra­ cownik JohannWilhelmÜberfeld przejął prowadzenie jego wspólnoty i sieci listów. w tym czasie wspólnota miała już większą strukturę i nazywała się „Braćmi Anielskimi”. Liczba członków gwałtownie wzrosła. Istniały komórki Braci Anielskich w Gdańsku, Bremie, Berli­ nie i Altonie oraz dziesiątki korespondentów na całym kontynencie. Aby zarządzać siecią listów, Überfeld zaczął pisać listy w imieniu Gichtela jeszcze przed jego śmiercią, a później jeszcze inni pomagali Überfeldowi w pisaniu listów. Listy utrzymywały wspólnotę w jedno­ ści, szerzyły jej przekonania i przynosiły korzyści finansowe. w ramach tych sieci Gichtel i Überfeld byli podziwiani na równi z samym Böhmem, a nawet nazywani „rodzicami” ze względu na rolę, jaką ode­ grali w założeniu organizacji. Tak jak kiedyś kopiowano i rozpowszech­ niano teksty Böhmego, tak teraz kopiowano listy Gichtla, a zwłaszcza Überfelda, i przekazywano je przyjaciołom z ich sieci. Wystawiony na wystawie oprawiony tom listów Überfelda świadczy o szacunku, jakim darzono go wśród Braci Anielskich. Dokumenty zostały napisane wie­ loma czcionkami i różnymi kolorami atramentu, w tym złotym, gdy mowa jest o Bogu, Chrystusie lub Duchu Świętym. Użycie szlachetnych materiałów podkreśla wagę tekstu, a złoto w szczególności tworzy „nie­ biańską” oprawę. Praktyka ta wpisuje się w tradycję iluminacji biblijnej. Rzeczywiście, skrybowie, którzy kopiowali te listy, traktowali je jak Pismo Święte. Po lewej stronie wystawianego tomu widoczna jest ostat­ nia strona listu, na której na samym końcu widnieją inicjały Überfelda: „JWÜbf ”. Po prawej stronie nowy list, z datą 19 grudnia 1719 r., pisany z Lejdy, rozpoczyna się typowym pozdrowieniem „JESUS IMMANU= EL”. w starotestamentowej księdze Izajasza (7, 14) słowo „Immanuel”, 57